Η αρχή της σχολικής χρονιάς είναι μια έντονη περίοδος στη ζωή κάθε οικογένειας και κυρίως στην περίπτωση που το παιδί πηγαίνει πρώτη φορά στο σχολείο. Το ξεκίνημα κάθε σχολικής χρονιάς είναι ένα γεγονός που επιφέρει μια σχετική αναστάτωση στους γονείς. Η αρχή της σχολικής χρονιάς σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη νηπιακή στη παιδική ηλικία.

Η στιγμή που το παιδί ξεκινάει το σχολείο ισοδυναμεί με ένα δεύτερο απογαλακτισμό. Όμως εξίσου έντονη είναι και η στιγμή που ο έφηβος φοιτητής ξεκινά να μεταβεί για τις σπουδές του σε μια άλλη πόλη ή ακόμα περισσότερο σε μια άλλη χώρα.

Η είσοδος στο νηπιαγωγείο είναι ίσως η πρώτη σημαντική αλλαγή στον τρόπο ζωής ενός παιδιού που θα πρέπει πλέον να παραμένει αρκετές ώρες μακριά από το σπίτι και την οικογένεια. Η διαδικασία αυτή έχει τις δικές της δυσκολίες που είναι κοινές για τα περισσότερα παιδιά και βασίζονται σε αυτό που αποκαλούμε «φόβος του αποχωρισμού».

Οι γονείς θα πρέπει να προετοιμαστούν εξίσου καλά για την πρώτη αποχώρηση από το μικρό τους. Οι ενήλικες που δεν έχουν ξεπεράσει ως παιδιά το άγχος αποχωρισμού ανησυχούν υπερβολικά για παιδιά, συζύγους και άλλα αγαπημένα πρόσωπα, και βιώνουν έντονη ανησυχία όταν τους αποχωρίζονται. Ο γονιός θα πρέπει να αποβάλει τα δικά του άγχη και ανασφάλειες. Το «γονεϊκό άγχος» προβάλλεται με έντονο τρόπο στο παιδί και έτσι το προετοιμάζει για μια επερχόμενη κατάσταση δύσκολη και απειλητική.

Επιπρόσθετα κυριαρχεί και το εξής: Κυριαρχεί ένας φόβος (της μητέρας) ότι το παιδί «αντέχει» και χωρίς αυτήν και νιώθει καλά χωρίς να είναι η ίδια παρούσα. Η ικανότητά του να ανταποκρίνεται πλέον ικανοποιητικά σε άγνωστα περιβάλλοντα δε συνεπάγεται αποδυνάμωση της σχέσης του με τη μητέρα. Οφείλεται στο γεγονός ότι το παιδί έχει εσωτερικεύσει την ασφάλεια που του εμπνέει η αγάπη και η φροντίδα της μητέρας, χωρίς να είναι πια απαραίτητη η διαρκής παρουσία της.

Πολλές φορές ο αποχωρισμός είναι δυσκολότερος για τη μητέρα απ’ ότι για το παιδί, εξαιτίας των ενοχών που ενδεχομένως νιώθει για την «εγκατάλειψή» του στον παιδικό σταθμό, εξαιτίας του άγχους της αν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου, αν θα κάνει φίλους, αν οι δασκάλες του θα το αγαπούν και θα το προσέχουν ή εξαιτίας της θλίψης της, η οποία μπορεί να πηγάζει από το γεγονός της απομάκρυνσης του παιδιού από κοντά της. Σε μερικές περιπτώσεις, οι μητέρες βιώνουν την επιτυχή προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο ως «απόρριψη» ή ως ένδειξη της ανεπάρκειάς τους ως μητέρες.

Το άγχος της μητέρας για τις εμπειρίες του παιδιού στον παιδικό σταθμό, για την προσοχή και τη φροντίδα που θα λάβει από τους παιδαγωγούς του και για τη σχέση του με τους συνομηλίκους του, μεταβιβάζεται στο παιδί άμεσα ή έμμεσα. Οι τύψεις, η θλίψη, το άγχος της μητέρας διαγράφονται στο πρόσωπό της, στον τόνο της φωνής της, στις χειρονομίες της. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να «διαβάζουν» το πρόσωπό μας και τη στάση του σώματός μας. Η παραμικρή ένδειξη αμφιβολίας ή ανησυχίας γίνεται πολλές φορές αντιληπτή από τα παιδιά, παρά την προσπάθειά μας να την αποκρύψουμε. Μία τέτοια ένδειξη θα τους προκαλέσει φόβο και ανασφάλεια και θα δυσχεράνει την ένταξή τους στο σχολικό περιβάλλον.

Οι ειδικοί προτείνουν κάποιους τρόπους με τους οποίους ο αποχωρισμός του παιδιού και της μητέρας για την ένταξή του στον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο μπορεί να γίνει μία ευκολότερη διαδικασία και για τους δύο, ώστε το παιδί να προσαρμοστεί ομαλά στο νέο του περιβάλλον και η μητέρα να νιώθει ασφάλεια και σιγουριά ότι το παιδί της είναι καλά στο περιβάλλον αυτό:

1) Είναι καταρχάς πολύ σημαντικό το παιδί και η μητέρα να έχουν συνηθίσει σε μικρούς αποχωρισμούς (π.χ. για να πάει εκείνη για ψώνια). Κατά τους αποχωρισμούς αυτούς, η μητέρα πρέπει να ενημερώνει το παιδί για την απουσία της και να το αποχαιρετά στοργικά, καθώς στην περίπτωση που φύγει κρυφά και το παιδί την αναζητήσει, είναι πιθανό να νιώσει εγκατάλειψη. Αν αυτό επαναληφθεί αρκετές φορές, το αίσθημα της εγκατάλειψης θα δημιουργήσει στο παιδί έντονη ανασφάλεια ακόμη και σε ολιγόλεπτες απουσίες της μητέρας και θα δυσχεράνει αργότερα την ένταξή του στο σχολείο. Οι μικροί αποχωρισμοί βοηθούν και την ίδια τη μητέρα να αρχίσει να εμπιστεύεται τη φροντίδα του παιδιού σε άλλα πρόσωπα και να αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να είναι ασφαλές ακόμη και στην απουσία της.

2) Ο αποχωρισμός του παιδιού από τη μητέρα είναι ευκολότερος στην περίπτωση που αυτό έχει συνηθίσει από μικρό να έρχεται σε επαφή με νέα πρόσωπα και μέρη. Αντίθετα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα «αποστειρωμένο» περιβάλλον είναι περισσότερο πιθανό να εκδηλώνει φοβικές αντιδράσεις σε κάθε τι νέο και άγνωστο, όπως το σχολείο.

3) Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι πολλές φορές οι γονείς δεν έχουν την ευχέρεια να επιλέξουν τις ιδανικές λύσεις, η σταδιακή ένταξη του παιδιού στο βρεφονηπιακό σταθμό, με τη σταδιακή αύξηση του χρόνου παραμονής του θα συμβάλλει στην ευκολότερη προσαρμογή του. Επίσης, ένα αγαπημένο αντικείμενο του παιδιού (π.χ. κάποιο αρκουδάκι), το οποίο θα το συντροφεύει στον παιδικό σταθμό, θα μπορούσε να συμβάλλει στη μείωση του άγχους του και την ομαλότερη προσαρμογή του. Το αντικείμενο αυτό, το οποίο ορισμένοι ειδικοί ονομάζουν μεταβατικό αντικείμενο, λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο σαν υποκατάστατο της μητέρας και εμπνέει στο παιδί σιγουριά και ασφάλεια.

4) Είναι, επίσης, πολύ σημαντική για την ομαλή προσαρμογή του, η γνωριμία του παιδιού με τη δασκάλα του και το χώρο του σχολείου πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στο παιδί να εξοικειωθεί με τη δασκάλα και το χώρο, να εγκαταλείψει τυχόν αρνητικά σενάρια που έχει διαμορφώσει (π.χ. ότι η δασκάλα είναι αυστηρή) και να σχηματίσει μία θετική εικόνα γι’ αυτό (π.χ. ότι το σχολείο είναι ένας χώρος διασκέδασης, όπου θα κάνει νέους φίλους, θα μάθει καινούρια παιχνίδια, θα ακούσει νέα παραμύθια, κ.α.).

Όσο περισσότερες πληροφορίες έχει το παιδί για τον παιδικό σταθμό, τόσο μικρότερος θα είναι και ο φόβος του για το τι θα συναντήσει εκεί. Προς αυτόν τον σκοπό, θα μπορούσε να συμβάλει θετικά και μία συζήτηση των γονέων με το παιδί, η οποία θα το προετοιμάσει για το τι θα συμβεί την πρώτη μέρα του στο σχολείο με έμφαση στη δημιουργία θετικών εντυπώσεων και προσδοκιών. Η συζήτηση αυτή θα πρέπει, επίσης, να εστιάσει στην αποσαφήνιση των αποριών του παιδιού και στην τροποποίηση των λανθασμένων αντιλήψεών του.

5) Την πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό, κατά τον αποχωρισμό με τη μητέρα, είναι πολύ πιθανό το παιδί να εκδηλώσει άρνηση με κλάματα και φωνές και να προσκολληθεί σε εκείνη. Η μητέρα είναι πολύ σημαντικό να παραμείνει ψύχραιμη, να αφήσει το παιδί να εκδηλώσει τα συναισθήματά του και στη συνέχεια να το καθησυχάσει και να το διαβεβαιώσει για την επιστροφή της. Όσο περισσότερο παρατείνεται η διαδικασία του αποχωρισμού, τόσο πιο δύσκολη είναι και η ολοκλήρωσή του.

Αν οι αντιδράσεις του παιδιού κρατήσουν τη μητέρα κοντά του ή οδηγήσουν στην απομάκρυνσή τους από τον παιδικό σταθμό και την επιστροφή στο σπίτι, θα λειτουργήσουν ενισχυτικά και θα οδηγήσουν στην επανεμφάνιση αντίστοιχων ή ίσως και πιο έντονων αντιδράσεων. Ακόμη κι αν είναι δύσκολη, η απομάκρυση της μητέρας ενώ το παιδί κλαίει, είναι πολλές φορές απαραίτητη προκειμένου αυτό να μπορέσει να προσαρμοστεί στο σχολείο. Δε θα πρέπει, όμως, η μητέρα να φεύγει κρυφά, καθώς αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει στο παιδί έντονη ανασφάλεια.

6) Η μητέρα θα πρέπει να είναι ψυχολογικά προετοιμασμένη ότι το παιδί της είναι πιθανό να εκδηλώσει άγχος αποχωρισμού και άρνηση να πάει στο σχολείο και ότι θα χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να προσαρμοστεί. Οι πρώτες αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού δε θα πρέπει να την παρασύρουν να το απομακρύνει από το σχολείο. Οι συχνές διακοπές κατά τις οποίες το παιδί μένει για λίγες μέρες σπίτι και μετά επιστρέφει στο σχολείο δυσχεραίνουν την ομαλή ένταξή του στο σχολικό περιβάλλον.

Όσον αφορά την μητέρα, καλό θα ήταν επιτρέψει στον εαυτό της να νιώθει ανήσυχη, να μάθει να βλέπει πίσω από την ενοχή, να πάρει χρόνο για τον εαυτό της αλλά και να βρει υποστήριξη και από τους άλλους γονείς, που θα αντιμετωπίζουν κι εκείνοι το άγχος του αποχωρισμού.

Είναι σημαντικό οι γονείς να γνωρίζουν ότι μεταβιβάζουν και προβάλουν στα παιδιά τους, δικές τους ανησυχίες, συναισθήματα και σκέψεις. Είναι χρήσιμο να τα αναγνωρίζουν και να προλάβουν συμπεριφορές του παιδιού τους. Σε περίπτωση που δυσκολεύονται, θα ήταν χρήσιμο να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό, προκειμένου να βελτιώσουν τις μεταξύ τους σχέσεις, να εναρμονίσουν τις ανάγκες τους αλλά και να ενισχυθούν οι δεσμοί τους.

Πηγή: www.psychology.gr