Στην εποχή μας γίνεται όλο και πιο δημοφιλές να μιλάμε για ναρκισσισμό. Οι άνθρωποι προσέχουν την εξωτερική τους εμφάνιση περισσότερο σε σχέση με παλαιότερα χρόνια, μιας και τα social media έχουν μπει για τα καλά στις ζωές μας και ασκούν σημαντική επιρροή σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Ωστόσο, το σημείο του ευπρεπισμού και του σωματικού καλλωπισμού απέχει κατά πολύ μέχρις τα σημάδια του ναρκισσισμού.

Η διαταραχή προσωπικότητας ορίζεται ως το φαινόμενο κατά το οποίο το άτομο από την εφηβική ηλικία εμφανίζει κάποια στοιχεία συμπεριφοράς, τα οποία εδραιώνονται στην πρώιμη νεανική ηλικία και μονιμοποιούνται καθιστώντας δυσλειτουργική τη ζωή του ατόμου αυτού. Η διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας ανήκει στις σοβαρότερες διαταραχές προσωπικότητας. 

Τι σημαίνει διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας;

Είναι σε όλους μας γνωστός ο μύθος του Νάρκισσου στην αρχαία Ελλάδα, ο οποίος καταδικάστηκε να είναι ερωτευμένος με τον εαυτό του. Τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής διαταραχής περιλαμβάνουν φαινόμενα, όπως, ότι το άτομο είναι ερωτευμένο με τον εαυτό του, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, η οποία δεν αντικατοπτρίζεται στα κατορθώματά του και έχει φαντασιώσεις ότι είναι το πιο έξυπνο, το πιο σπουδαίο και το πιο όμορφο. Νομίζει ότι τα δικαιούται όλα και ότι χαίρει ιδιαίτερης μεταχείρισης από τους άλλους, αναμένει υπερβολικό θαυμασμό και ενοχλείται αφάνταστα από την κριτική, ενώ η αντίδρασή του σε αυτήν είναι χαοτική και συνοδεύεται από ξεσπάσματα θυμού και εκδήλωση αμυντικής συμπεριφοράς. Τα άτομα νάρκισσοι στερούνται ενσυναίσθησης για τους άλλους, δεν νοιάζονται για τα συναισθήματα των άλλων ενώ πιστεύουν ότι αυτοί και μόνο αυτοί είναι οι “σωστοί”.

Η διαταραχή της ναρκισσιστικής προσωπικότητας μπορεί να διαγνωστεί μόνο από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, όπως έναν κλινικό ψυχολόγο ή έναν ψυχίατρο. Ένας άνθρωπος μπορεί να περάσει μία φάση της ζωής του έχοντας κάποια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά λόγω κάποιων περιστάσεων που του συμβαίνουν, χωρίς πάντα αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να διαγνωστεί με την ναρκισσιστική διαταραχή.

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή δεν παραδέχονται ποτέ ότι έχουν τη συγκεκριμένη διαταραχή ενώ συνεχώς παραπονιούνται ότι έχουν πολύ άγχος και κατάθλιψη, βάρη που όντως κουβαλούν λόγω του τρόπου σκέψης τους και της έντονης ανησυχίας για την εικόνα τους. Η διαταραχή αυτή φέρνει προβλήματα στις διαπροσωπικές  σχέσεις των νάρκισσων, καθώς, αν και στην αρχή η αυξημένη αυτοπεποίθησή τους γοητεύει τους περισσότερους από εμάς, στη συνέχεια, η συσχέτιση μαζί τους μας επιφορτίζει με αρνητισμό. 

Μήπως είμαι νάρκισσος;  

Λέγεται ότι εάν κατά τα πρώτα έτη της ζωής δεν επιτευχθεί ο διαχωρισμός από το μητρικό αντικείμενο το άτομο συνεχίζει να θεωρεί τον εαυτό του επέκταση της μητέρας του και παραμένει σε βασικό ναρκισσιστικό πρόβλημα. Τα άτομα που χαρακτηρίζονται από τους ειδικούς επιστήμονες ως “νάρκισσοι” δεν μπορούν να ορίσουν τον εαυτό τους εάν δεν έχουν ένα άτομο – καθρέφτη, το οποίο θα τους καθορίσει. Το αποτέλεσμα είναι να χτίζονται συμπάθειες βάσει, όχι των καλών χαρακτηριστικών των άλλων ατόμων, αλλά γιατί η γνώμη τους για το άτομο “νάρκισσο” είναι καλή, ενώ, χωρίς το καθρέφτισμα αυτό είναι αδύνατη πλέον η αντίληψη του εαυτού του. 

Αίτια ναρκισσισμού

1) Ηθική μείωση

2) Έλλειψη αγάπης

3) Γενετικοί παράγοντες

4) Αίσθημα ανεπάρκειας

Αυτά τα χαρακτηριστικά διαμορφώνουν έναν αδύναμο χαρακτήρα, ο οποίος θεωρεί τον εαυτό του θύμα των άλλων και προκειμένου να επιβιώσει πιστεύει ότι ανήκει σε μία ελίτ ατόμων, κάτι ανώτερο από τους υπόλοιπους ανθρώπους. 

Θεραπεία

Δεν υπάρχει φάρμακο για τον ναρκισσισμό, ενώ, τα μόνα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι αντικαταθλιπτικά και φάρμακα που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της διαταραχής. Η θεραπεία περιλαμβάνει χρόνια ψυχοθεραπεία με πολύ αργά αποτελέσματα, ενώ το άτομο απαιτείται να έχει αυτογνωσία και να παραδεχτεί το πρόβλημά του. Το άτομο θα πρέπει να είναι ικανό να αντιλαμβάνεται τον πόνο του άλλου. Ωστόσο, όπως φαίνεται από τους ναρκισσιστικούς ασθενείς, υπάρχει δυσκολία αυτών των χαρακτήρων ως προς την απόκτηση αυτογνωσίας.