Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο ενδογενής βηματοδότης του ύπνου, ρυθμίζει το κυκλικό φαινόμενο  «ύπνος – αφύπνιση – εγρήγορση» με περιοδικό τρόπο υπό την επήρεια του ηλιακού φωτός. Κατά την διάρκεια του σωστού ύπνου:

 · Γίνεται σωστή επιδιόρθωση φθορών που επήλθαν κατά την διάρκεια της ημέρας, διαδικασία που συντελεί στην επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης και στον εφοδιασμό των ενεργειακών αποθηκών του σώματος με μέγιστη ενεργειακή εφεδρεία.

 · Γίνεται εμπέδωση της γνώσης.

 Καθώς ο οργανισμός εισέρχεται στο κατεξοχήν στάδιο των ονείρων, η εγκεφαλική δραστηριότητα και οι κινήσεις των οφθαλμών παρουσιάζουν έντονη δραστηριοποίηση (rapid eye movements, rem ύπνος). Το μυϊκό σύστημα στην φάση αυτή είναι σε έντονη χαλάρωση που προσομοιάζει με την κατάσταση της παράλυσης. Στο στάδιο αυτό αποκρυσταλλώνεται η μνήμη και εμπεδώνεται η νέα γνώση.

 · Ομαλοποιείται το σύνολο των βιοχημικών κύκλων του σώματος.

Η ομαλοποίηση είναι απαραίτητη  για τον έλεγχο των φλεγμονών στο ανθρώπινο σώμα, την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, το σωστό μεταβολισμό ορμονών και τη σωστή διάθεση της γλυκόζης. Οι διαταραχές ύπνου είναι συχνότερες σε άτομα με διαβήτη σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς διαβήτη. Πολλαπλοί παράγοντες συντελούν στο φαινόμενο αυτό όπως  το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών του διαβητικού, οι ταχείες μεταβολές στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι διαταραχές νευροδιαβιβαστών και αυτόνομων λειτουργιών που προκαλεί ο διαβήτης, η άπνοια στον ύπνο.

Οι διαβητικοί με διαταραχές ύπνου πάσχουν σε μεγαλύτερο βαθμό από παχυσαρκία, διαταραγμένο σάκχαρο αίματος και σύμφωνα με μελέτες χρήζουν μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκων για την ρύθμιση της γλυκόζης. Η κακή ποιότητα ύπνου οδηγεί σε κακή διάθεση ινσουλίνης και σε διαταραχή της έκκρισης της λεπτίνης, ορμόνης που  συνδέεται με την όρεξη και τον έλεγχο των βουλιμικών κρίσεων.

Ο θόρυβος, το φως, τα μεγάλα γεύματα, η επίπονη σωματική και πνευματική δραστηριότητα πριν τον ύπνο, τα "βαριά" γεύματα, ο καφές, οι ακραίες θερμοκρασίες στα σωματικά λουτρά, η κατάχρηση αλκοόλ, το stress είναι παράγοντες που συχνά προκαλούν αυπνίες στον διαβητικό και πρέπει να αποφεύγονται ιδιαίτερα πριν τον ύπνο.

Η αναστροφή των βιολογικών ρυθμών ( π.χ. εργασία κατά την νύχτα), είναι συνήθης παράγοντας που προκαλεί αϋπνία και πρέπει να αποφεύγεται. Τα συνηθέστερα νοσήματα που προκαλούν δευτεροπαθώς επίμονες αϋπνίες είναι εγκεφαλικά νοσήματα, καρδιακά νοσήματα, πεπτικές διαταραχές, αναπνευστικές νόσοι, ορμονικές διαταραχές, νεφρικά νοσήματα, ηπατικά νοσήματα, ψυχιατρικές καταστάσεις και πρέπει να διερευνώνται επί επίμονων διαταραχών ύπνου στον διαβητικό. Κατά την διάρκεια της σωστής ιατρικής εξέτασης, τα κλινικά ευρήματα έχουν κομβικό ρόλο για τον ορθό καθορισμό των εργαστηριακών ελέγχων και την αποτελεσματική εξατομικευμένη θεραπεία. 

 Η πολυυπνογραφία είναι σήμερα μία ειδική εξέταση που γίνεται στο νοσοκομείο και πραγματοποιείται σε ορισμένες επίμονες διαταραχές ύπνου. Κατά την πραγματοποίηση της εξέτασης ο ασθενής κοιμάται στο νοσοκομείο, μελετώνται η επέλευση και οι φάσεις του ύπνου (π.χ. REM NON REM), η εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τον ύπνο, η καρδιοαναπνευστική λειτουργία κατά τον ύπνο και η κατάσταση των σκελετικών μυών κατά την διάρκεια του ύπνου.   

Η πολυυπνογραφία δεν ταυτίζεται με την πραγματοποιούμενη στα περισσότερα νοσοκομεία συνήθη μελέτη ύπνου κατά την διάρκεια της οποίας μετρώνται ορισμένες μόνο παράμετροι που αφορούν τα σύνδρομα άπνοιας κατά τον ύπνο. Η πραγματοποίηση της πολυυπνογραφίας απαιτεί ειδικό νοσοκομειακό εξοπλισμό και η συμβολή της είναι σημαντική τόσο στην διαφορική διάγνωση των διαταραχών ύπνου, όσο και στον καθορισμό της ενδεικνυόμενης θεραπείας.

 •Περπατήστε και ασκηθείτε υπό το φως του ήλιου το πρωί. Η έκθεση στο πρωινό ηλιακό φως  βελτιστοποιεί την λειτουργία του βηματοδότη του ύπνου. Αντιθέτως η επίπονη άσκηση κατά το τρίωρο που προηγείται του ύπνου δεν συνιστάται.

 • Αποφύγετε την κατάχρηση καφεΐνης, αλκοόλ, ποτών τύπου cola και το κάπνισμα. Οπωσδήποτε μην καταναλώνετε τις ουσίες αυτές μετά το μεσημέρι. Αποφύγετε τα μεγάλα γεύματα και τα ποτά πριν από το κρεβάτι.

 •Nα τηρείτε σταθερό ωράριο κατάκλισης αφύπνισης. Αποφύγετε τηλεόραση, υπολογιστές, βιντεοπαιχνίδια,  smartphones ή άλλες οθόνες πριν τον ύπνο μεριμνώντας παράλληλα για την επαρκή απομάκρυνση πηγών θορύβου και φώτων από το υπνοδωμάτιο.

Υιοθετήστε χαλαρωτική ρουτίνα ύπνου κατά το δίωρο που προηγείται του ύπνου: Κάνετε χαλαρωτικό μπάνιο ή διαβάστε ένα ευχάριστο ανάγνωσμα.

Dr Αναστασία Μοσχοβάκη

Ειδική Παθολόγος